شانزده سال از ‌درگذشت پدر داستان کوتاه فارسی ‌گذشت

به گزارش روابط عمومی سرای محله«تهرانسرشرقی» و به نقل از ایبنا، جمال‌زاده، نویسنده و مترجم که از او با عنوان پدر داستان کوتاه فارسی و آغازگر سبک واقع‌گرایی در ادبیات فارسی یاد می‌شود، 23 دی سال 1374 در خانواده‌ای مذهبی در اصفهان متولد شد. وی نخستین مجموعه داستان کوتاه ایرانی را سال 1300 خورشیدی با نام «یکی بود، یکی نبود» در برلین منتشر کرد.

جمال‌زاده در سن دوازده سالگی  با خواست پدرش برای ادامه تحصیل به بیروت مهاجرت کرد و در همین سال‌ها، محمدعلی شاه قاجار مجلس را به توپ بست و هر یک از آزادی‌خواهان با مشکلاتی مواجه شدند. پدر جمال‌زاده نیز در این بحبوحه خود را به همدان رساند تا از آنجا به عراق فرار کند، اما دستگیر و به بروجرد منتقل شد و در نهایت امیر افخم، حاکم بروجرد دستور اعدام او را صادر کرد.

وی سال 1289 برای ادامه تحصیل، از راه مصر عازم فرانسه شد اما با پیشنهاد ممتازالسلطنه، سفیر ایران به لوزان سوئیس مهاجرت کرد. وی پس از یک سال، به شهر دیژون فرانسه رفت و دیپلم حقوق خود را از دانشگاه این شهر به دست آورد. جمال‌زاده غیر از نویسندگی در مشاغلی مانند همکاری با مجله کاوه، سرپرستی دانش‌آموزان ایرانی در سفارت ایران و عضویت در دفتر بین‌المللی کار وابسته به جامعه ملل حضور داشت.

داستان‌های محمدعلی جمال‌زاده که یکی از سه بنیانگذار اصلی ادبیات داستانی معاصر فارسی همراه با صادق هدایت و بزرگ علوی ا‌ست، انتقادی، ساده، طنزآمیز، سرشار از ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات عامیانه روایت می‌شود. داستان کوتاه «فارسی شکر است» از کتاب «یکی بود یکی نبود»، پس از هزار سال از نثرنویسی فارسی، نقطه عطفی برای نگارش این زبان به شمار می‌رود.

در بخشی از کتاب «یکی بود یکی نبود» آمده است: «می‌پرسی چطور شد مرد سیاسی شدم و سری میان سرها در آوردم. خودت باید بدانی که چهار سال پیش مردی بودم حلاج و کارم حلاجی و پینه‌زنی، روز می‌شد دو هزار، روز می‌شد یک تومان در می‌آوردم و شام که می‌شد یک من نان سنگک و پنج سیر گوشته را هر جور بود بخانه می‌بردم.»

جمال‌زاده در جریان‌های فرهنگی ایران، به عنوان عضو وابسته فرهنگستان ایران انتخاب شد. از او در زمان جشن هزاره فردوسی منحصرا مقاله‌ای به نام «نه اندر نه آمد سه اند چهار» در فردوسی‌نامه مهر(1313) منتشر شده است.

«گنج شایان(چاپ برلین/1335)، «تاریخ روابط روس با ایران»(چاپ برلین/1372)، «پندنامه سعدی یا گلستان نیک‌بختی(1317)، «قصه قصه‌ها»(1321)، «بانگ نای؛داستان‌های مثنوی معنوی(1337)، «فرهنگ لغات عوامانه»(1341)، «طریقه نویسندگی و داستان‌سرایی»(1345) و «سرگذشت حاجی‌بابای اصفهانی»(1348) از آثار این نویسنده در حوزه تاریخ و ادبیات هستند.

«یکی بود، یکی نبود»(1300)، «عمو حسینعلی»(1320)، «سر و ته یه کرباس »(1323)، «دارالمجانین»(1321)، «زمین، ارباب، دهقان»، «صندوقچه اسرار»(1342)، «تلخ و شیرین»(1334)، «شاهکار»(1337)، «فارسی شکر است»، «راه‌آب‌نامه»،‌ »قصه‌های کوتاه برای بچه‌های ریش‌دار»(1352)، «قصه ما به سر رسید»(1357)،‌ »قلتشن دیوان»(1325)، «صحرای محشر»،‌ «هزار پیشه»(1326)، «معصومه شیرازی»(1333)، «هفت کشور»،‌ «قصه‌های کوتاه قنبرعلی»(1338)، «کهنه و نو»، «یاد و یاد بود»، «قیصرو ایلچی کالیگولا اطورروم»، «غیر از خدا هیچکس نبود»(1340)، «شورآباد»(1341)، «خاک و آدم»، «آسمان و ریسمان»(1343) و «مرکب محو»(1344) از آثار جمال‌زاده در حوزه داستانی هستند.

تالیف کتاب‌های «آزادی وحیثیت انسانی»(1338)، «خاک وآدم»(1340)، «زمین، ارباب، دهقان»(1341)، «خلقیات ما ایرانیان»(1345) و «تصویر زن در فرهنگ ایران»(1357) همراه با ترجمه «قهوه خانه سورات یا جنگ هفتاد ودو ملت» نوشته «برناردن دو سن پیر»، «شیللر» نوشته «ویلهلم تل»، «داستان بشر» نوشته «هندریک وان لون»، «دون کارلوس» نوشته «مولیر»، «خسیس» نوشته «مولیر»، «داستان‌های برگزیده»، «دشمن ملت» نوشته «ایبسن»،‌ «داستان‌های هفت کشور»،‌ «بلای ترکمن در ایران قاجاریه» نوشته «بلوک ویل»، «قنبرعلی جوانمرد شیراز» نوشته «آرتور کنت دوگوپینو»، «سیر وسیاحت در ترکستان وایران» نوشته «هانری موزر» و «جنگ ترکمن» نوشته «آرتورکنت دوگبینو» در کارنامه ادبی این داستان‌نویس دیده می‌شود.

این نویسنده پاییز سال 1376، پس از انتقال از آپارتمانش در خیابان «رو دو فلوریسان» ژنو به خانه سالمندانی کنار دریاچه لمان، در سن یکصد و دو سالگی درگذشت. مقبره وی در بلوک 22 قبرستان پتی ساکونه در شهر ژنو قرار دارد

ایران نیز مانند کشورهای اروپایی به «فست بوک» نیاز دارد

به گزارش روابط عمومی سرای محله«تهرانسرشرقی» دکتر علی بوذری در گفت‌وگو با ایبنا،  ضمن معرفی«فست بوک‌های چاپی» اظهار کرد: امروزه در دنیا مراحل چاپ کتاب به آسانی انجام می‌شود؛ یکی از راه‌های توسعه کتاب‌ و کتابخوانی، سهولت در چاپ آن است و «فست بوک‌های چاپی» می‌تواند یکی از این روش‌ها باشد.

این پژوهشگر صنعت چاپ به بیان تکنولوژی‌های مدرن تاریخ صنعت چاپ پرداخت و گفت: برای پیشرفت در هر حوزه باید به گذشته بازگشت و موانع سد راه و عوامل پیشرفت را بررسی کرد تا بتوان با گذر از آن به دوره مدرنیته رسید.

 

چاپ در دوره صفوی در ایران ظهور کرد

این عضو انجمن فرهنگی و هنری تصویرگران ایران در شرح تاریخ صنعت چاپ ایران گفت: این روزها در بسیاری از محافل از 200 سالگی صنعت چاپ ایران صحبت می‌شود، در حالی که براساس شواهد موجود، چاپ در دوره صفوی در ایران و در جلفای اصفهان ظهور پیدا کرده است. در آن دوره، چند کتاب مذهبی به زبان ارمنی با شمارگان بسیار محدود در اصفهان منتشر شد و پس از آن، به‌دلیل حمایت نشدن، دشواری کار و مقبولیت نیافتن نزد عموم چندان موفق به معرفی خود به جامعه آن روزگار نشد.

وی ادامه داد: اگر تاریخ صنعت چاپ منطقه را بررسی کنیم، متوجه خواهیم شد که ایران جزو آخرین کشورهایی در منطقه است که چاپ وارد آن شده است. صنعت چاپ که با شیوه چاپ ‌سربی به ایران وارد شد، در سال‌های اولیه کم رونق و کم کار بود. شاید بتوان دلایلی چون هزینه گزاف، سختی کار و  مقبولیت نیافتن عمومی را از دلایل این انزوا در سال‌های اولیه عنوان کرد. از طرف دیگر در آن سال‌ها افراد کمی از سواد بهره‌مند بودند و کتاب‌های چاپ شده اکثرا در اختیار علما و رجال دولتی بود و غالبا برای اهداف حکومتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

نقش صنعت چاپ در انقلاب اسلامی و مشروطه

این محقق صنعت چاپ در توضیح شکوفایی صنعت چاپ ایران اظهار کرد: صنعت چاپ فارسی در آن دوران به دلایل مشابهی که باعث منسوخ شدن چاپ ارامنه در دوران صفوی شد، در حال اضمحلال بود ولی با ظهور چاپ سنگی، پیشرفت صنعت چاپ وارد مرحله تازه‌ای شد و سرعت گرفت، حتی چاپ به خانه‌ها نیز ورود پیدا کرد و بسیاری در خانه‌های خود مشغول به چاپ شدند. بدون شک می‌توان گفت که مشروطه بدون چاپ جلو نمی‌رفت و نقش این صنعت در انقلاب اسلامی و مشروطه بسیار محسوس بوده است،‌ باتوجه به این‌که در آن زمان امکاناتی مانند اینترنت و رسانه‌های دیجیتال وجود نداشت، اطلاعات از سوی روزنامه‌ها و شب‌نامه‌ها منتقل می‌شد و تمامی این رویدادها به لطف صنعت چاپ انجام می‌گرفت.

بوذری ادامه داد: هنگامی که صنعت چاپ وارد ایران شد، بخش کمی از مردم ایران دارای سواد بودند، با گسترش افراد تحصیل کرده، نیاز به علم در جامعه احساس شد و چاپ توانست در آن برهه زمانی، نیازها را برطرف کند. از طرف دیگر چاپ کتاب و روزنامه خود باعث گسترش دانش و بینش مردم و نیاز افراد به یادگیری سواد شد. در آن زمان به‌وسیله صنعت چاپ، کتاب‌ها، مجلات، روزنامه‌ها و شب‌نامه‌های زیادی منتشر شد که توانست جامعه را آگاه کند.

این محقق ایرانی با اشاره به مشکلات صنعت چاپ گفت: مسایل اقتصادی در کاهش سرعت پیشرفت صنعت چاپ بسیار تاثیرگذار بوده است. در یک سال گذشته قیمت کاغذ سه برابر شده و علاوه بر آن نیز هزینه‌های مواد اولیه بسیار تغییر کرد. باتوجه به این وضع، ناشر نیاز به سرمایه‌گذاری زیادی دارد، همچنین در جامعه امروز ما کتاب جایی در سبد خانواده‌ها ندارد، این‌ها تنها بخشی از مشکلات و موانع سد راه صنعت چاپ است.

چین و سلطه بر بازار صنعت چاپ دنیا

به گفته بوذری، برای پیشرفت یک صنعت باید تمام عوامل تاثیرگذار در آن صنعت را بررسی کرد. ما در کشور چاپخانه‌های بسیار پیشرفته و مجهز داریم اما متقاضیان کالاهای نفیس و مواد اولیه درجه یک در بازار وجود ندارد؛ یعنی صنعت چاپ مدرن در کشور وجود دارد اما نه متقاضی هست و نه مواد اولیه مورد نیاز. اکنون چین قصد دارد به وسیله چاپ باکیفیت و ارزان بازار را قبضه کند به نحوی که بسیاری از ناشران اروپایی کتاب‌های خود را در چین چاپ می‌کنند. چاپخانه‌داران چینی در نمایشگاه بین‌المللی مختلف کتاب حضور دارند و به تبلیغ واحدهای چاپی خود می‌پردازند.

فست بوک‌های چاپی نیاز هر کشور است

این پژوهشگر صنعت چاپ با اشاره به «فست بوک‌های چاپی» گفت: ما با صنعت چاپ دنیا فاصله داریم. در سفر به شهر مونیخ دیداری از چاپخانه‌ای با ساختمان بسیار مجهز داشتم. در این چاپخانه فایل را تحویل می‌دهی و کتاب را تحویل می‌گیری و به نوعی شاهد یک «فست‌ بوک» هستی. هنگام ورود به این چاپخانه‌ کاتالوگی در اختیار متقاضیان قرار می‌گرفت و به آن‌ها توضیح داده می‌شد که کتاب را با هر کاغذ، شمارگان و کیفیتی که بخواهند می‌توانند چاپ کنند.

وی ادامه داد: تمام پروسه‌های چاپ کتاب در این چاپخانه انجام می‌شد؛ از تهیه کاغذ گرفته تا بسته‌بندی کتاب. علاوه بر چاپ افست انواع و اقسام مختلف چاپ نیز موجود بود، این در حالی است که در کشور ما ایران برای انجام کارهای چاپی هر مرحله به صورت جداگانه صورت می‌گیرد و کمتر مجموعه‌های چاپی دیده می‌شود.

صنعت چاپ تحولی بزرگ در کتاب و کتابخوانی به‌وجود آورد

بوذری در بخش پایانی صحبت‌هایش اظهار کرد: نقش صنعت چاپ در توسعه صنعت نشر غیرقابل انکار است چراکه چاپ کتاب موجب تحولی بزرگ در کتاب و کتابخوانی شد و به ارتقای سطح دانش مردم کمک شایانی کرد. در سده‌های گذشته کتاب تنها در دست علما، روحانیون و رجال سیاسی قرار داشت و مردم عادی به هیچ وجه به کتاب دسترسی نداشتند چراکه کتاب بسیار گرانقیمت بود. با ورود صنعت چاپ و افزایش شمارگان (حدود 700 تا 800)، کتاب در میان مردم آمد، برای مثال کتاب‌هایی مانند گلستان و بوستان سعدی به مکتبخانه‌ها راه پیدا کرد و این‌گونه صنعت نشر همپای صنعت چاپ پیشرفت کرد